Şiir Fm | Şiirler | Şairler | Sesli Şiirler | Aşk Şiirleri | Fon Müzikleri | İbretlik Sesli Hikayeler
»»-(¯`v´¯)-» İslami Dini ve Türk Tarihi »»-(¯`v´¯)-» => ..:: Türk ve İslam Tarihi ve İz Bırakanlar ::.. => Konuyu başlatan: Fatih - Şubat 25, 2014, 02:28:25 ÖS
-
(http://www.sizinti.com.tr/images/konular/306/10.jpg)
Son günlerde gazetelerde okuduğumuz bir hâdise bir televizyon kanalının ana haberlerinde de ekrana geldi. Arazi anlaşmazlığı sebebiyle davalı taraflar mahkeme çıkışında birbirleriyle kavga ediyorlardı. Habere göre bir taraf davayı kazanmış, diğer taraf ise, bunu kabul etmeyip, kendilerinin de haklı olduğunu iddia etmekteydi. Polislerin müdahalesiyle kavga sona ermişti; fakat görünen oydu ki, mesele kapanmamıştı. Durum şaşırtıcıydı. Çünkü davalı taraflar, aralarındaki meseleyi çözmek için buraya gelmişler; fakat adalet müessesenin daha kapısında tekrar çözümsüzlüğe düşmüşlerdi.
Mahkemelere intikal eden davalarda, kimin haklı, kimin haksız olduğu her zaman ortaya çıkarılamıyor. Bu davalar hem kısa zamanda neticelenmez, neticelendiğinde ise, genelde iki taraf da memnun olmaz. Peki bu durumlarda dava nasıl çözülebilir? İşte bunun cevabını; idare ettiği topraklarda yaşattığı adaletle haklı bir üne sahip Osmanlı’nın uyguladığı "Sulh Sistemi"nde bulmaktayız.
Osmanlı adalet mekanizmasındaki sulh sistemi şöyle işlemektedir: Aralarında anlaşmazlık bulunanlar, mahkemeye geldiklerinde, kadı onları dinler. Sonra davanın durumuna göre kendinin nasıl karar vereceğini hissettirmeden taraflara sulh yapmalarını teklif eder. Taraflar sulha gitmeyi kabul ettiklerinde, o şehirde; ilmine, tecrübesine güvenilen, sözüne itimat edilen ve sevilip sayılan an az üç kişi, kadı tarafından görevlendirilir. Mahkemece görevlendirilen ve hukukî bir statüye sahip bu heyete, "uzlaştırıcılar ve barıştırıcılar" anlamına gelen "muslihun ve muslimun" denir. Bu heyet iki tarafı bir araya getirir ve onları razı olacakları bir noktada buluşturur. Varılan uzlaşma sonunda, borçlunun alacaklıya yapacağı ödemeler, varsa taksitlendirmeler, bu heyet huzurunda yapılır. Daha sonra heyet ve taraflar hangi şartlarda anlaştıklarını ve varsa ödemenin nasıl yapılacağını kadı huzurunda kaydettirir. Böylece anlaşma hem tasdik edilmiş, hem de ileride meydana gelebilecek bir anlaşmazlıkta müracaat edilmek üzere kayda geçirilmiş olur. Bu işlemin sonucunda taraflar davalı geldikleri mahkemeden uzlaşmış olarak ayrılırlar.
Sulha, bütün toplumun hak ve hukukunu ilgilendiren kamu davalarında veya Hukukullah denen içki içme ve zina gibi toplumun genel emniyet, asayiş ve ahlâkının korunmasıyla ilgili konularda değil, sadece şahsî davalarda başvurulurdu. Genellikle ticarî davalarda müracaat edilen sulh sistemi sayesinde; yazılı bir belge-senet olmadığı için, miktarında anlaşmazlık çıkan alışverişler veya ödeme tarihinin gecikmesi sebebiyle zarara uğrayan kişilerin davaları çözüme kavuşturulurdu. Her türlü ticarî dava burada çeşitli alternatiflerle çözüme kavuşturulurdu.
Sulh sisteminde ticarî davaların dışında, aileler arasındaki miras davaları da çözülürdü. Bazen miras, vaktinde paylaşılmadığından, ekonomik şartlar, mirasçıların bazısının zararına sebep olabiliyordu. Boşanan çiftlerin mal paylaşımı problemi de bu usulle halledilirdi. Bununla eşlerin en azından maddî konularda problemsiz ayrılmaları sağlanarak, olabilecek muhtemel bir birleşmeye imkân hazırlanmış oluyordu.
Sulh, devletle vatandaş arasında meydana gelen vergi, mal, para cezası ve kamulaştırma gibi durumlarda da müracaat edilen bir çözüm yoluydu.
Sulh sisteminde, davalar tarafların birbirlerine para veya mal ödemesi şeklinde neticelendiği gibi, davacının hakkından feragat etmesiyle dostça bir çözüme de kavuşturulabilmektedir. Nitekim bununla ilgili birçok örnek vardır. Dikkatleri çeken bir diğer husus da; gayrimüslimlerin, Müslümanlarla olan davalarında bu usule müracaat etmeleridir.
Osmanlı mahkeme kayıtlarında birçok uygulama örneği olan sulhün ana kaynağı İslâm hukukudur. "Hayırlı olan sulhtur." âyetine ve "Kararların en iyisi sulhtur." hadîs-i şerifine dayandırılan sulh usulu, fıkıh (İslâm hukuku) kitaplarında; "Tarafların aralarında kendi rızalarıyla nizayı (kavga, çekişme) ortadan kaldıran bir sözleşmedir." şeklinde tarif edilmektedir.
Hukuk davalarının birçoğunun sulh yoluyla çözülmesi, Osmanlı mahkemelerindeki dava yoğunluğunu azaltırken, adaletin gerçekleşmesini de hızlandırıyordu. Çünkü bilinir ki, "Geciken adalet, adalet değildir."
Bu sistem, ticarî hayata da işlerlik kazandırmaktadır. Çünkü; ödenip-ödenmeyeceği belirsiz bir borç, mahkemede neticeye bağlanarak hemen ödenmekte, ne zaman ödeneceği belirsiz olan para da takside bağlanarak, ödeme tarihi belirli hale getirilmektedir. Bu da ticaret erbabı arasındaki husumeti gidermekte, belli bir alış-veriş ortamı sağlamaktadır. Bu durum sosyal barışı güvence altına almak demektir ki, bunun değeri parayla ölçülemez. Konunun güzel olan diğer bir tarafı ise, bu dostluk ve barışın zorla değil; halkın önemsediği kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olmasıdır. Bu sistem sayesinde davalılar mahkemeden düşman olarak değil, dostça ayrılmaktaydılar.
Ailelerdeki anlaşmazlıkların sulh yoluyla giderilmesi de apayrı bir güzelliktir. Devamlı yüz yüze bakmak durumunda olan aile fertlerinin, meselelerini böyle dostça halletmeleri, aile müessesini sağlamlaştırır. Nitekim sulhun hem toplumla, hem de aile ve fertlerle ilgili yönü Osmanlı aydınlarının dikkatini çekmiş ve aydınlar yazdıkları kitaplarla sulhu sürekli tavsiye etmişlerdir.
Günümüzde hukukçuların, yazarların ve idarecilerin telaffuz ettikleri "ombdusmanlık" sisteminin kaynağı, Osmanlı'daki bu sulh sistemidir. Eğer ombdusmanlık (veya sulh) sistemi uygulamaya konulursa, mahkemede kanunlarla çözülemeyen pek çok problem; insanların karşılıklı kazanmayı hedefledikleri bir anlayışla çözülebilecektir. Böylece hem fertlerin kendi aralarında, hem de fertlerle devlet arasında barış sağlanmış olacaktır. Günümüz insanına da güzel bir örnek teşkil edeceğini düşündüğümüz sulh sistemi -bugün her ne kadar hukukî bir düzenleme yoksa da- uygulandığında faydalı sonuçlar vereceği muhakkaktır.
-
Emeğine Yüreğine Sağlık
-
eys