Şiir Fm | Şiirler | Şairler | Sesli Şiirler | Aşk Şiirleri | Fon Müzikleri | İbretlik Sesli Hikayeler
»»-(¯`v´¯)-» İslami Dini ve Türk Tarihi »»-(¯`v´¯)-» => ..:: Türk ve İslam Tarihi ve İz Bırakanlar ::.. => Konuyu başlatan: Fatih - Şubat 25, 2014, 03:33:41 ÖS
-
Ondört asır önce Yüce Rehberimizin bedbahtlık sebebi olarak dört şeyden birisini dar, sıhhate muzır ev olarak vasıflandırması (1) ecdadımızı düzenli sıhhate uygun ev yapmaya müteveccih kılmıştır. Evin düzenli oluşunun şartlarından birinin de planlı bir yerleşme olması sebebiyle şehircilik anlayışı da oldukça gelişme göstermiştir. Bunu dedelerimiz tarihte ideal bir şekilde gerçekleştirmiştir. "İslam aleminin şehirleri havadar, muntazam ve aydınlıktı. Binaların mimarisi dantelayı andıracak şekilde işlenmiş, ışığın odalara serbestçe girebilmesini temin etmek için evlerin pencerelerine şeffaf camlar geçirilmişti. Evleri çevreliyen şahane bahçelerin içinde su fıskiyeleri gece gündüz mermer havuzlarda yükselir, etrafı serinlettiği gibi insanların içine de sükun verirdi. Hamamlar bedenin temiz tutulmasına yardımcı olurlardı.
Batıda ise şehirler istilalardan korunmak için kartal yuvalan gibi tepelerde kurulur, yüksek taş duvarlarla çevrilirdi. Duvarların ardında bulunan kentin sokakları dar, kıvrımlı, pisti. Üstüste inşa edilen evlerin helaları, akarsuyu yoktu. Pencereler ise tahta perde veya gazlı kağıt ile örtülürdü. Bu basık tavanlı hanelerde kaz, ördek, at, domuz gibi hayvanlar insanlarla beraber yaşarlardı. Hayvanları beslemek için dövülmüş topraktan olan yerlere yemek kalıntıları dökülür, lağım ve çöp tertibatı olmadığı için herşey sokağa atılırdı.(2) Evler yapı ve yerleşim olarak plansız ve düzensizdi. Eskiden adımbaşı ev, balkon çökmesi olurdu. Yalnız 9. yüzyılda üç Alman İmparatoru Sofu, Ludwig ve Arnulf bu yüzden yaralandılar. 11.yüzyılda III. Henrich, 12.yüzyılda VI. Henrich aynı şekilde kazaya uğradılar.(3)
İslam aleminde ise şehir yerleşmesi ve ev düzeni daha iyiydi. İmparatorluk dahilindeki her türlü inşaat baş mimarbaşı ve emri altındaki mimarlar ocağı tarafından murakabe edilmekte idi. Şehir mimarları usta, marangoz, taşçı, sağlam harç ve kereste gibi inşaat ile alakalı işleri yapan meslek ehli esnafına karışan kimselerdi. Görevleri icabı matematik ilminde maharet sahibi olmaları gerekmekteydi. Bir başka deyimle mimari sanatlarda kamil ve matematik ilimlerinde mahir kimseler olmaları gerekliydi. (4)
Osmanlı döneminde şehir düzeninin bozulmaması için ehil olmayanlar sıkı kontrol ediliyordu. 1571 tarihli bir fermanda "naehil" ve bilgisiz mimarların çalıştırılmaması istenir. 1584 tarihli fermanda "hassa mimarları başı Sinan'a hükümdür ki, Rum ilinden vesair yerlerden gelüb marangozluk ve yapı ustalığı ilminden haberleri olmayan bu şahıslar marifeti olmadan ellerine arşın alub mimarlık edüb naehil olmağla bina eyledikleri evlerin ekseriya ocakları tutuşub yandığı" ifade edilmektedir. Bu fermandan da anlaşıldığı üzere şehir imarına hususiyetle dikkat ediliyordu. Bu imarı bozacak kişilerle de mücadele ediliyordu. Şehrin imar planının sağlanması için de çeşitli tarihlerde nizamnameler çıkarılmaktaydı. Bunlara bir kaç misal verelim. "1858 tarihli 1. Nizamnamenin 18. bendinde ev mutfaklarının dükkan ve han odalarının ocak bacaları, demir hatıllı ve tuğladan, halis harçla, çatı üstünden en az 2 zira (1.5 m.) yüksek olması, ahşap evlerin orta katının mutfak yapılmaması; 20. bende ise çamaşır sermek için tahtaboş inşa edeceklere demir kirişli, saç döşemeli ve etrafı saç kaplı olmak üzere izin verileceği ifade edilmiştir. Bunu tamamlayan 1858 tarihli Ebniye beyannamesinde kargir ve ahşap binaların bütün hususiyetleri tesbit edilmiştir. Demir ve bakır hatıllı, bütünü olmazsa köşeleri kesme taştan, su yalıtımı iyi yapılmış inşaatlar, dayanma süreleriyle anlatıyordu. Taş yapılarda sırasıyla sağlam kufeki taşının hemen, siyah taşın 3 yılda, adi karataşın 7 yılda. ... sağlamlaşacağı sebebiyle taş inşaatta kum katılması isteniyordu. 1762 tarihli nizamnamede dükkanlarla alakalı yükseklikler ve malzeme seçimi anlatılmaktadır. 1820 tarihli nizamnamede geniş yollar ve meydanlar açılması, yolların iki tarafına ağaç dikilmesi, rıhtımların inşaası, sokakların camilere ve diğer mühim binalara dik olarak açılması ve asla çıkmaz sokak oimaması ifade edilmektedir. (6)
Yüce Rehberimiz de tarihte imar planını düzenliyen ilk önderlerdendir. Bir mesken inşaatında yapılacak mühim iş, meskenin yapılacağı yerin seçilmesidir. Esma Bintu Ümeys'den gelen bir rivayette "Hz. Peygamber (s.a.v.): Kişinin dünyadaki bedbahtlığı (şekaveti) üç şeydendir: Biri de evinin kötü olması der. Esma'nın: Ya Resulallah kötü ev nasıl olur, demesi üzerine de: Sahasının kötü olması cevabını verir." Meskenin sahasının kötü olması nedir? Kötülük fiziki ve coğrafi şartlar icabı olabileceği gibi ictimai ve hıfzu's-sıhha şartlan icabı da olabilir. Bir başka rivayette de: "İnşa edeceğin binanın boyunu komşunun binasından daha yüksek yapma, böylece onun rüzgarına mani olursun..." denmektedir. Yani binaların belli bir nizam ve plan dairesinde yapılma durumu mevzu bahistir. Hz. Peygamber (s.a.v.) yeni inşaatlar sırasında yolun ihmal edilmemesini ve bunun (en az) yedi zira olmasını istemiştir. İbnu Hacer'in de ifade ettiği gibi yedi ziralık genişlikten maksat yüklü olarak (develerin) rahatça gidip gelmesini sağlayacak, lüzumu halinde zaruri eşyaların kapı önüne bırakılmasına imkan verecek genişliktir. Her devrin nakil vasıtalarına göre mezkur rakamın değiştirileceği şarihlerin ifadesinden anlaşılmaktadır. Nitekim Hz. Ömer zamanında Basra ve Kufe şehri kurulurken ana caddeler 20, tali sokaklar 9 zira olarak planlanmış, hadiste gelen rakamın bağlayıcı olmadığı fiilen gösterilmiştir. Hz. Ömer sadece yol düzenine dikkat etmemiş, bu iki şehrin imar planını da düzenlemiştir. Daha sonra Hz. Ali de imar planı açısından titizlik göstermiştir. Hz. Ali dükkanların sokaklara taşmasını yasaklamıştır.(7)
Literatür:
1— Pilavoğlu, M.K: İslamiyet ve Tıp. İst. 1973 S: 18
2— Atabek, E: Ortaçağ Tababeti. İst. 977 S: 35, 36
3— Kemmerich, M: Tarihte Garip Olaylar, İst. 1968 S: 129
4— Özbaran, S: Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım, İst. 1984,S;9 13
5— Arel, A: Osmanlı Konut Geleneğinde Tarihsel Sorunlar, İzmir, 982,S: 73
6— Denel, S: Tasarım ve Dış Mekanlarda Değişim. Ankara 1982, S: 63, 67,73
7— Canan, İ: Hz. Peygamberin Sünnetinde Terbiye Ank. 1980, S: 463,467,479.
-
Emeğine Yüreğine Sağlık
-
eys