Şiir Fm | Şiirler | Şairler | Sesli Şiirler | Aşk Şiirleri | Fon Müzikleri | İbretlik Sesli Hikayeler
»»-(¯`v´¯)-» İslami Dini ve Türk Tarihi »»-(¯`v´¯)-» => ..:: Türk ve İslam Tarihi ve İz Bırakanlar ::.. => Konuyu başlatan: Fatih - Şubat 25, 2014, 03:41:21 ÖS
-
Yazının insanoğluna bahşedilmesi sayesinde, insanların tesbit ettiği bilgilerin korunması, geliştirilmesi ve gelecek nesillere intikal ettirilmesi mümkün olmuştur. Merhameti Sonsuz'un, her türlü ihtiyacını karşılayacak şekilde kabiliyetlerle donattığı insanoğlu, bu kabiliyetleriyle yazının kullanılırlığını zaman deveranı içinde artırmış ve onu bugünkü seviyesine getirmiştir. Akan zamanla birlikte gelişen ilim kollan ile yazılı eserlerin sayısı da hızla artmıştır. Bu durum ilerde, kitapların bir bina içinde toplanması fikrine zemin hazırlamış ve böylece kütüphaneler tarih sahnesinde medeniyetlerin aydınlık simaları olarak görünmeye başlamışlardır.
İlk medeniyetlerin kurulduğu doğuda mükemmel kütüphaneler inşaa ettirilmiştir. Bu kütüphaneler umumiyetle, kendilerini meydana getiren medeniyetleriyle birlikte barbar zihniyetler tarafından yıkılmışlardır. Kaderin tecellisi olarak yeni medeniyetler ve yeni kütüphaneler kurulmuş, Yüce Beyan'ın zuhur etmesiyle de doğudaki kitap sevgisi doruk noktasına ulaşarak günümüzü aydınlatan bir ışık halesi şekline bürünmüştür.
Kâinatın fihristesi olan Kadim Kitabın okumaya verdiği ehemmiyet çok büyüktür. İlk emrinin de "oku" olması bunun en açık ispatıdır. İlmi, hakikata erişmek için en mühim vasıta kabul eden, okumaya öğrenmeye bu derece ehemmiyet veren Yüce Kitab'ı elinde tutanlar, ilim öğretecek vasıtalara sahip olmaya çalışmışlar ve bu büyük alâka ve teşvikin akabinde bir kitap sevgisinin ve merakının temelini atmışlardır. Bu, aynı zamanda paha biçilmez eserlerle dolu kütüphanelerin de kurulmasını sağlamıştır.
Öğrenme hevesi ve kitap sevgisi batıdan en az 8 asır evvel başlamıştır. Kadim Kitab'ın zuhurundan sonra ilmi müesseseler hızla gelişmeye başlamışlardır. Bunlar arasında camiler, çok mühim bir yere sahip olup, yalnızca ibadet ve toplanma yeri olarak kalmamış, birer kitaplığı da bünyelerinde bulundurmuşlardır. Umumiyetle vakıf ve bağış yolu ile temin edilen bu kitapların çoğalması ile camiler ihtiyaca cevap veremeyecek duruma gelmiştir. Bu durum ilk şahsi ve umumi kütüphanelerin kurulmasına sebep olmuştur. Hadis ilminin kurucularından Muhammed bin Müslim (670-742) ilk hususi kütüphanenin kurulmasında öncülük edenlerdendir. Meşhur tarihçi Al-Vakidi (747-823) öldüğünde geride herbirini iki kişinin zor kaldırdığı 600 sandık kitap bırakmıştır. Büyük filozof ve astronom Nasuriddin et—Tusi'nin Merağa'daki rasathanesinin yanında kurulan kütüphanede ise 400.000 kitap mevcut idi. Bu misaller İslâmiyetin insanları ilme teşvik yönündeki başarısını açıkca ortaya koymaktadır.
10. asırda Avrupa'nın en ünlü kütüphaneleri olan Monte Casino ve Roma Papalık Kütüphanesi'nin kitapmevcudu 1000'i geçmezken, Irak'ın Necef gibi küçük bir kasabasında yaşayanlar, 40.000 ciltlik bir kütüphaneye sahip bulunmakla iftihar ediyorlardı.
Doğuda kütüphaneler halk, yan halk ve hususi kütüphaneler olmak üzere üç gruba ayrılmışlardı. Bunlardan halk kütüphaneleri, okullara, medreselere ve halka açık olan umum kütüphaneler mahiyetinde idi. Vücuda getirilen kütüphaneler hükümdarlar veya kişiler tarafından âlimlerin hususi araştırmalarını gerçekleştirmeleri için kurulur, zamanla vakıf durumuna getirilirdi. Tam teşekküllü ilk umumi kütüphaneler içinde en büyükleri ise şunlardı:
Bağdat'da Abbasi halifesi El-Me'mun (786) zamanında kurulan ve Moğollar tarafından 1258 de 36 kütüphane ile birlikte yakılan 100 bine yaklaşan kitap kolleksiyonuna sahip Beytül Hikme Kütüphanesi...
Endülüs Emevi Halifesi Hakem II (913-976) tarafından kurulan 600 bine varan kitap kolleksiyonu ve 44 cilt katoloğu ile asırlarca etrafını aydınlatan Kurtuba Kütüphanesi.. 910 yılında Kahire'de kurulan 1.600. 000 kitap mevcutlu muhteşem kütüphane...
İlme ve ilim adamlarına büyük değer veren Selçuklu Sultanları ve devlet adamları, daha işin başlangıcında, şehirlerde, medrese ve kütüphaneler kurmuşlardır. Selçuklu Veziri Nizam ül—Mülk'ün, teşekkülünde büyük gayreti görülen bu medreselerin, ayrıca kütüphane şekline dönmesi ise yine onu, nerede bir alim görse, hemen ona ders vermesi için bir medrese kurması, tahsisat bağlaması ve kitaplar temin etmesi neticesinde hasıl olmuştur. Selçuklular işi o derece ileriye götürmüşlerdi ki, kervansaraylarda dahi yolcuların istifadesine sunulan kütüphaneler teşekkül ettirmişlerdir.
İslâm ülkeleri 10. asırdan itibaren edindikleri bilgiler ve ilim sahasındaki icadlarıyla batıya tesir etmeye başladılar. Latince 'Işık doğudan gelmiştir" atasözü 18. asra gelinceye kadar süren devreyi kapsar ki, bundan kültür ve medeniyetin ilk beşiğinin doğu (İslâm dünyası) olduğu hükmü ortaya çıkar. Ne yazık ki, bu Üstün, parlak ve gurur verici durum sonraları tersine dönmüştür. Fransız oryantalisti Charles Mismere, "Soirees de Constanti-nople" adlı eserinin 220. sayfasında bu vaziyeti çok güzel ifade ediyor. "Şu müslümanlar dinlerini bıraktıkları için gerilemişlerdir. Avrupalılar ise dinlerini bıraktıkları İçin ilerlemişlerdir. Batı dünyasını, skolastik kilise zihniyeti ile gömüldüğü karanlıktan kurtaran ve onların ancak asırlar sonra alıp uygulama safhasına koyarak, bugünkü medeni seviyeye gelmelerine yol açan hiç şüphesiz ki, doğunun okuma, öğrenme, yazma ve öğretme hasletlerinden azami derecede faydalanmaları olmuştur."
Osmanlıda da bu kitaplara verilen ehemmiyet devam etmiş ve hükümdarlar, valide sultanlar, vezirler, paşalar tarafından ilim ve kültür yuvalan inşa edilmiştir. Bunları yaşatabilmek için de zengin vakıflar vücuda getirmişlerdir. Fatih İstanbul'u fethedince ilim müesseseleri ve kütüphaneler büyük yeniliklerle yeniden düzenlenmişlerdir. İlk İstanbul kütüphaneleri içinde Ayasofya, Zeyrek, Eyüp Sultan ve Fatih'in külliye içinde kurduğu kütüphaneleri başta gelir. Fatih, Eyüp Sultan Camii'ne 2000, Fatih Camii'ne ise 3000 kitap bağışlamıştır. Diğer Osmanlı padişahlan döneminde de kitaplara ve kütüphanelere verilen ehemmiyet devam etmiş yeni kütüphaneler kurulmuş, kurulanlar zenginleştirilmiştir. II. Abdülhamid devrinde ise kütüphaneler yeniden tertip ve tanzim edilerek son şeklini almışlardır.
İnsanlığın ziynet ve kültür hazineleri sayılan bütün bu eserler birçok defa putperest Moğolların saldırılarıyla, bazen de Hıristiyan taassubu neticesinde tahrip edilmiştir. Günümüz yazarlarından biri, Moğollar için "Geldiler, söktüler, yaktılar, kestiler ve alıp götürdüler demiştir.
Moğol benzeri bir vahşeti, büyük bir taassub içinde İspanya'daki İslâm memleketlerine saldıran hıristiyanlar gerçekleştirmiş ve 771'de kurulup 15.asrın başına kadar sürgelen 800 senelik büyük bir medeniyetin bütün eserlerini imhâ etmişlerdir. Kurtuba'da, yalnız kataloğu 44 cilt tutan 600 bin el yazması kitaplarla dolu kütüphanelerin kitapları,- Gırnata'yı kuşatan hıristiyanlarca şehrin meydanında günde 80 bin adet yakılmak suretiyle yok edilmiştir.
Kitap dün ve bugün olduğu gibi istikbâlde dahi milletlerin medeniyet ve kültür seviyelerini gösteren kriterlerin başında gelecektir. Kitap okuyup insanlığının İdrakine varanlar, vazife şuuruna erişip, düştükleri karanlık çukurlardan kurtulacak ve hâlâ o laçkalaşmış tutkularının köleleri olmaktan vazgeçemeyip, kendini yenilemekte âciz kalan sefil insanların başlan üzerinden geçerek, geleceğin aydınlık günlerinin kurucuları olacaklardır.
Hasılı, Yüce Yaratıcı'nın, bütün insanlara, tek doğru yolu gösterici bir Nebi (a.s) ve Kadim Kitab'ı gönderirken inen ilk beyanların "Oku, Yaratan Rabbinin adıyla oku. Rabbin en büyük kerem sahibidir. O, insana kalemle (yazmayı) öğretti. İnsana bilmediğini öğretti." (1-5/96) şeklinde olması ve bütün insanlara diğer her türlü davranışlarından önce okuyup öğrenmeyi, bilgi sahibi olmayı emretmesinde ki derin hikmet anlaşılır zannederiz.
________________
Kaynaklar:
1— Adıvar, Adnan: Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitabevi - İstanbul.
2— Hunke, Dr. Sigrid: Avrupa Üzerine Doğan İslâm Güneşi, Bedir Yayınevi İstanbul 1972.
3— Bucaille, Maurice: Kitab-ı Mukaddes Kur'ân ve Bilim - T.Ö.V. Yayınları, Silm Matbaası, İzmir, 1981
4— Gündüz Mehmet: İslam'da Kitap Sevgisi ve İlk Kütüphaneler, Vakıflar Dergisi, Cilt XI. ss. 165 – 193
5— İslâm Ansiklopedisi: Cilt VI. ss. 1129.
6— Meydan Larousse.
-
Emeğine Yüreğine Sağlık
-
eys