Gönderen Konu: Bizde Matbaa ve Gizlenen Gerçekler  (Okunma sayısı 1423 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı Fatih

  • Radyo Ailemiz
  • *
  • İleti: 3450
  • Rep 1715
Bizde Matbaa ve Gizlenen Gerçekler
« : Şubat 25, 2014, 03:38:29 ÖS »
Bulunduğu tarihten bu yana, her geçen gün gittikçe gelişerek bugünkü haline gelmiş olan matbaacılığın tarihçesi çok eskiye dayanır. Matbaacılık hakiki ve en geniş manasıyla her ne kadar hareketli harflerin mucidi sayılan Gutenberg zamanında Avrupa’da başlamışsa da, esasında çok eskiye varan tarihi Orta Asya Türklerine kadar gitmektedir. (1)

Matbaanın keşfedilerek inkişaf edebilmesi için bazı şartların mevcut olması gerekmektedir. Evvela harflerinin adedi çok az olan bir alfabe veya hece yazısının mevcudiyeti şarttır. Böylece, zannedildiği gibi, ideoğrafik bir yazı sistemini kullanan ve binlerce şekilleri içine alan Çin yazısının tab’ının ne kadar zorluklara sebep olduğu bir an düşünülürse matbaayı ilk defa Çinli’lerin bulduğundan şüphe etmek yerinde olur. Yapılan en son tarihi tetkikler Uygur Türkleri’nin XI. asırda matbaayı tanıdıklarını, Çinlilerin de bu tarzdan dolayısıyla malumatları olduğuna ve bu sistemi XI. asır ortasında oldukça ıslah ettiklerini ortaya koyar. 19. asrın son demlerinde Tung-Huang mevki’nin yakınında üstü duvarla örtülü bir mağarada bizim için çok ehemmiyetli olan bir kaç Uygur matbaa harfleri de ele geçmiştir. Yapılan araştırma ise matbaa harflerinin 1209 yılından çok daha öncesine ait olması gerektiğini netice vermiştir. (2) Nitekim matbaanın tarihi ile uğraşan İngiliz bilgini Carter’a göre de yeryüzünde mevcut en eski matbaa harfleri Uygur dilinde olup Türkçedir. (3)

Osmanlı Devleti matbaayı, Avrupa’ da kuruluşundan kısa bir süre sonra tanıma fırsatı elde ediyor. Esasen o günün devletleri arasında her yönüyle güçlü olan Osmanlı Devleti’nin, bu teknik aracın Avrupa’daki gelişmesinden habersiz kalması da zaten düşünülemezdi. (4)

Şimdilik bilinen, İstanbul’un alınışı tarihinden sonra matbaacılığın, bu sanatla ilgilenen Museviler tarafından yurda getirilmiş olmasıdır. İlk matbaa ise Museviler tarafından Il. Bayezid zamanında açılmıştır. (5) Padişahtan alınan müsaade fermanı ile kitaplar 1488’de basılmaya başlanmıştır. Hatta bu basılmış eserlerin kapağında “Sultan II. Bayezid Han’ın gölgesinde basılmıştır” ibaresinin olması, bazı kaynaklardaki, matbaaya Osmanlı padişahlarının cephe aldıklarına dair ileri sürülen fikirlerini çürütmektedir. (6) Özellikle II. Bayezid’in “Kim matbaa ile uğraşırsa idam ederim” şeklindeki bir buyruğu olduğu ifade edilmektedir. Halbuki II. Bayezid zamanında 19, I. Selim zamanında ise 33 kitap basılmıştır. Fatih Sultan Mehmed’in de matbaacılıkla ilgilendiği belirtilmektedir. Tarihçi Mustafa Nuri Paşa’nın (Netayicü’lvuku’at’ta) ifadelerinde de IV. Murad zamanında bir matbaa için izin istenir ve izin alınır. Bundan da anlaşılacağı üzere kitap basma işine ve matbaanın kurulmasına ve gelişmesine Osmanlı Padişahlarının karşı değil bilakis yardımcı oldukları anlaşılmaktadır. (7)

1726 yılında ise esaslı bir şekilde neticeye götüren bir faaliyet; İ.Müteferrika’nın matbaa kurulmasının cemiyete sağlayacağı bütün faydaları etraflıca açıklayan elle yazılmış küçük bir risale’ (Vesiatü’t-Tıbaa) nin elden ele dolaşmaya başladığıdır. Bunu devrin İsveç elçisi Çarleson’un 20 Temmuz 1775 tarihli el yazısı belgesinden anlıyoruz. Bu risale Sadrazam İbrahim Paşa’nın eline geçer. Kendisi böyle şeylere çok meraklı bir vezir olduğu için risaleyi zamanın hükümdarı Sultan III. Ahmed’e sunar. Padişah, bu risalenin kendisini çok memnun ettiğini beyan edip Şeyhülislam Abdullah Efendinin de bu mevzudaki görüşlerini belirtmesini emreder. (8)

Basımevinin açılması için Şeyhülislamın fetva vermesi, Padişahın da ferman çıkarması gerekiyordu. Basımevi işi zaten Padişahın ve Şeyhülislamın desteklediği bir iş olduğu için, fetva da, ferman da kolayca çıktı. Bu ferman daha sonraları padişahın kendi el yazısıyla yazdığı bir hatt-ı şerif ile kesinlik kazanmıştır. Ülkemizde kitap basmanın dine aykırı olduğu iddiasıyla ulemanın matbaa açılmasına karşı geldiklerine dair yanlış bir iddia yayılmıştır. Gerçekte ise ulemadan böyle bir direnme geldiğini gösteren bir delil yoktur. Aksine Şeyhülislam Abdullah Efendi fetvayı hemen vermiş, ulemadan da 11 kişinin (veya 16 kişi - ki bunlar imparatorluğun kanunlarını en iyi bilenlerden) bütün mühim mevzularda olduğu gibi, bu mevzuda da fikirleri alınmıştır ve bunlar bu teşebbüs sahibini takdirle övmüşlerdir. Ayrıca ilk kitabın başına konan “Takriz” ler yazmışlardır. Bu takrizlerde de kitap basmanın dine aykırılığından hiç söz edilmemektedir. (9-10)

Bunun üzerine İbrahim Müteferrika, kısa zamanda matbaayı kurar. Bu çalışmada kendisine 28. Çelebi Mehmet Sait Efendi maddi ve manevi yardım etmiştir. (11) Matbaa açıldıktan sonra da Şeyhülislam Abdullah Efendi İbrahim Müteferrika’ya, basılmasını gerekli gördüğü 2 kitabı da tavsiye etmiştir. (12)

Dikkati çeken bir husus da şudur ki; matbaanın tashih işlerine bakmak üzere ulemadan 3’ü kadı, biri mevlevi şeyhi olan 4 kişinin memur edilmesidir. Matbaa açıldıktan sonra da ulema ocağından bir karşı koyma gelmediği gibi kısa bir süre sonra, çıkan “Patrona ayaklanması” nda da matbaaya karşı bir istek ileri sürülmemiştir. Matbaayı kapatma gibi bir hadise de hiç bir yerde kaydedilmemiştir. (13)

Bunun da ötesinde devlet ricalinden gerekli izin alınırken ayrıca devlet yardımı da sağlanmıştır. Yani devlet hem maddi hem de manevi olarak teşebbüsü desteklemiştir. Nasıl mı? İbrahim Müteferrika’nın yükü az olan bir işe tayin edilmesi, dolayısıyla esas çalışma gücünü matbaacılığa hasretmesinin temini, ayrıca matbaanın bastığı ilk eserin basımı süresince matbaada çalışan işçilere her gün muayyen bir ücret verilmesi, devletin bu işe maddi - manevi yardım elini uzattığını ortaya koyar. (14)

İbrahim Müteferrika kimdir? Menşei ve müslüman oluşu hakkında söylenen şeyler doğru mudur? Bir kalvinist olarak yetiştikten sonra tevafuk ve zaruretlerin zoru altında Türklere Thölköly savaşında esir olmuş ve sırf kölelikten kurtulmak için mi Müslüman olmuştur? Tarih perspektifi içinde meseleyi inceleyecek olursak gerçeğin hiç de anlatıldığı gibi olmadığı açıkça ortaya çıkacaktır. (15)

İbrahim, sadece bir Macar değil Transilvanyalı, yani Osmanlıların ifadesiyle Erdelli’dir. Asıl künyesi bilinmemektedir. Erdel 1559—1671 devresinde Türklerin hâkimiyeti altındayken dünyanın en çok dini fikir hürriyeti bulunan memleketlerinden biriydi. Burada din hürriyeti ve müsamaha rejimi sayesinde 16. yy.’ın II. yarısında ilmi ve dini münazaralar cereyan ediyordu. Hem de Türk paşasının reisliği ve hakemliği altında... Tartışmaların başlıca mevzularını ise İncil’de Teslis fikrinin olup olmadığı ve İsa’nın (s) Tanrı veya insan şahsiyeti olup olmadığı teşkil ediyordu. Yapılan araştırmalar bize İbrahim Müteferrika’nın bir kalvinist değil unitarian (*) olduğunu ve unitarian okulunda okuduğunu ortaya koymuştur. Buna en büyük delil yukarıdaki Teslis doktrini aleyhindeki şiddetli hücumlarıdır. (16) İbrahim Müteferrika’nın köle değil, esir bile olduğundan bizi ciddi şekilde şüpheye düşüren en kuvvetli delil ise, İbrahim Müteferrika’nın katıldığı iddia edilen “Thölköly Savaşı’nın gerçek mahiyetidir. “Silahtar Tarihi”nin bu mevzuda verdiği malumatta; Erdelli’leri kurtarmak gayesi güdüldüğü için bu kimselerin derhal serbest bırakıldığı ve hatta Miri’den kendilerine yardım yapıldığı hakikatinden yola çıkarsak İbrahim Müteferrika’nın esir alınıp İstanbul’a köle olarak götürülerek satıldığını kabul etmek bütün bütün zor olacaktır. (17) Zaten İslamiyeti az çok tanıyan İbrahim’in, Habsburg’ların yönetimi altında yaşamaktansa Osmanlılığa geçerek müslüman olduğu apaçıktır. (18) O’nun ilmi hayatına göz attığımızda ise O’nun gerçekten müsbet ilimlerde münazaralara katılabilecek bir olgunlukta olduğunu görürüz. Bunun yanında İbrahim Müteferrika’yı müşahedeleriyle Türk tekâmül tarihinin ilk öncü düşünürü olarak da kabul edebiliriz. (19)

Bütün bunların yanında, günümüze kadar, matbaanın Türkiye’ye geç girmesi ile ilgili olarak çeşitli fikirler ileri sürülmüştür. İleri sürülen bu görüşler birçok yönleri ile eksik kalmıştır. (20)

Matbaanın Türkiye’ye geç girmesinin sebeplerinden birisi, bizzat İslam dininin kendisi olduğu, hâkim bir görüş olarak zaman zaman ileri sürülmüştür. Ancak bütün bu iddalar yersiz olup hiçbir ilmi değer taşımamaktadır. Zira İslam-Türk

Kültür ve Medeniyet tarihinin derinliklerine nüfuz ederek muhtelif devirlerdeki devrini yakınen tetkik edersek, İslamiyet’in, bilginin üstünlüğü hakkında veciz esaslar ortaya koyduğunu ve her zaman ilerlemeyi teşvik etmiş olduğunu görürüz. Bu dinin kendi Peygamberine (ASM) ulaştırdığı ilk emri “OKU.. !“ olması ve Peygamberleri’nin (ASM) mealen “Hem dünyayı hem ahireti dileyen ilme sarılsın.”, şeklindeki beyanları bunu açıkça ifade eder. İlme, müsbet dünya görüşüne ve ilerlemeye müstesna bir ehemmiyet vererek her halükarda cemiyetlerin, fertlerin fikri gelişmelerini teşvik etmiş olan İslamiyet’in matbaa teşebbüsünü dine aykırı bularak reddetmesi düşünülemez. (21) Şu halde matbaanın açılması hadisesi din tartışmaları gibi bir hadise değildir. Aksine, iyi bir gelişme sayılan bir iş “Din tarafından engellendi” diyerek kasıtlı bir hüküm vermek kolay, fakat hiçbir zaman doğru olmayan hem de ilim ve tarihe aykırı bir tutumdur. (22)

Osmanlı İmparatorluğunun, çeşitli müesseseleriyle çöküş devrine kadar, Batı’ya karşı siyasi, askeri, fikri ve iktisadi üstünlüklerini kabul ettirmiş olması, batıdan kendisi için müsbet manada da olsa faydalanmak ve hükümlerine boyun eğmek Osmanlı cemiyetine son derece ağır gelmiştir. Sadece matbaa değil, diğer müsbet medeniyet mahsüllerinin ve teknik keşiflerin benimsenmesine karşı olan bu yöndeki direnişin sebebi kendiliğinden açıklık kazanır. Yani bu bir kitle direnişi, bir milletin gururu ve yenilmezlik fikrinin bütün hücrelerine işleyişinin neticesidir.

Bu durumda muayyen bir nizama ve dünya görüşüne sahip o devir insanının, Hıristiyan âleminden gelen her çeşit hareketi, hoş karşılamayarak ona karşı çıkışını, o devrin şartları içinde tabii görmek icab edecektir. (23)

Bir başka sebeb de; o devrin yaşama nizamında mühim bir yer tutan, kaynağını dini ve milli an’anelerden alan eski esnaf ve zanaat teşekküllerinin durumu olmuştur. eski cemiyet hayatımızda her çeşit esnaf ve zanaatkar, loncalara ayrılmıştı. Bu loncalara bağlı bulunan hattatlar ve müzehhibler, matbaanın Türkiye’ye sokulması teşebbüsü karşısında haklı olarak meslek ve geçimlerini kaybetmek, korkusuyla direnmişlerdir. (24) Fakat matbaada “ulümu aliye’ye” ait kitapların basılmaması Kur’an, tefsir, hadis ve fıkıh ile ilgili eserlerin hattatlara bırakılması, hattatların geçimini sağlayacak geniş bir alanı bıraktığından, hattatlardan gelmesi beklenen karşı koyma büyük bir mesele durumuna düşmemiştir. (25)

Bütün bunlardan ayrı olarak yazma kitap müslüman-Türk’ün benliğinin kudretini ortaya koymak ve O’nun zevkinin inceliğini, bütünlüğünü meydana çıkarmak bakımından da ayrı bir değer ölçüsüne sahiptir. Dolayısıyla bizde yazma kitaba karşı duyulan alaka ve rağbet çok fazladır. Ceddimiz, basma kitabın okunmasının daha kolay olduğunu kabul etmekle beraber, yazma kitabları en güzel basma eserlere uzun zaman tercih etmiştir. İşte bu gibi sebeplerden ötürü, matbaa önceleri hoş görülmemiş ve netice olarak da geç benimsenmiştir. (27)

Ancak bu bizde olduğu gibi Avrupa’da da aynı tepkiyi görmüştür. Hatta öylesine ki, Jacob Burckhadt’ın “İtalya’da Rönesans Kültürü” adlı eserinde belirttiği gibi “... Eserin muhtevasına duyulan saygıyı mümkün olduğu kadar asaletli süslemelerle ifade etmek zihniyetinin hakim bulunduğu bir sırada birden bire ortaya çıkan basılmış kitaplara karşı, başlangıçta gösterilen çekingenlik ve mukavemeti tabii görmek lazımdır. Urbino hükümdarı Federigo, basılmış bir kitap sahibi olmaktan utanç duyardı.” demektedir. (28)

Bunun yanında, Osmanlı Devleti’ ne matbaanın ilk girdiği yıllarda sınırları dahilinde yabancı dil ve dinde matbaa ile kitap basılmasına müsaade ederken İspanya’ da kral Ferdinand ve kraliçe Isabelle her yerde toplattıkları Arapça yazma ve Yahudilerin basma ve yazma eserlerinden oluşan yığınları yaktırıyordu. Aynı yıllarda birçok müstakil Avrupa şehrinin hakimleri de İncil’e muhalif diye matbaayı şehirlerine sokmuyorlardı. Bu haller iki din ve iki medeniyet arasındaki anlayış ve insanlık telakkisi farklarını açıkça gösteren, üzerinde durulması gereken örneklerdir. (29)

Aynı şekilde “Hümanizma ve Rönesans” bilgi ve düşüncesinin basım vasıtasıyla yayılmasını teşvik etmişse de gerek kilise, gerek devlet işlerinin başında bulunanlar bundan korkarak basımı körletmeğe ve yalnız din ve iptidai bilgi kitaplarına hasretmeye çalışmışlardır. 16. ve 17. yy.da basım ancak birkaç sanatkâr aile tarafından desteklenerek, baskı altında güçlükle ilerleyebilmiştir.

Bunun yanında, muhtelif devirlerde ve çeşitli sahalarda batıda yenilik hareketlerine karşı direnmeler olduğunu görürüz. Öyle ki ilmi zihniyetin ve yeni keşiflerin son derece geliştiği yüzyıllarda bile Avrupa medeniyetinin ne kadar müşküllerle karşılaşarak ilerlediği ve taassubun ne derece kuvvetli bir engel teşkil ettiğine dair çok çeşitli misaller vermek mümkündür.

Mesela 1782’de Fransa’da ipek dokuyan makineli tezgahların mucidi Jacouard bu icadından ötürü Lyons’lu işçilerin öfke ve kinini kazanmış, işçiler kendisine karşı birleşerek Place des Terreaux meydanında büyük bir miting tertiplemişler ve burada icad edilen makinenin tahrip edilmesi yolunda ortak karar almışlardır. Fakat bizde, yeniçeri ayaklanmalarında bile, böyle birşeye rastlanmamıştır. Matbaanın yıkılması yolunda ulemaca tepki gösterildiği şeklinde haberlerin doğru olmadığı da vesikalarla sabittir.

1816’da ise İngiltere’de dantel makinesinin mucidi Heatcoat’ın Laughborough’daki fabrikası elle dantel ören işçiler tarafından yakılmıştır.

Bizim belirtmek istediğimiz husus, her cemiyette ve her devirde yenilik hareketlerine, başlangıçta bir karşı koymada bulunulduğudur. Bunu da cemiyetlerin kültür değişmeleri açısından tabii karşılamak icab edecektir. (30)

Bütün bunlar bize gösteriyor ki; tarihi hakikatlerin tarih süzgecinden geçirilip, tarih perspektifi içinde, gerçeklere sadık kalınarak incelenmesi neticesinde hakikatin ayan beyan ortaya çıkacağıdır. Bütün münevver ve eğitimcilerin bu gerçeğe sadık kalarak nesillere hakikati öğretmesi temennisiyle...


(*) Unitarian: Unitarianizm: Teslis aleyhtarlığı— Tanrı’nın tek olduğu, İsa'nın tanrı olmayıp insan olduğu- Hıristiyanların İsa'ya (s) tapmasının Hıristiyanlığın mukaddes kitabına aykırı olduğu— Teslis fikrinin İncil'de bulunmadığı ancak Katolik kilisesinin İncil'i tahrip etmesinin mahsülü olduğuna dair fikir ve inanış.

__________________

LİTERATÜR:

1,3,14,20,21,23,24,26,27,28,30:... BİN ARK, İsÂmet; Eski Kitapçılık Sanatımız, Ank. 1975, ss. 58-83
2: Prof Dr. TH. Bossert; II. Türk Tarih Kongresi (İst. 20-25 Eylül 1937), Türk Tarih Kurumu Yay. ist. 1943, SS. 421-438
4,7:... BERBEROĞLU, A-KUTLU, İ: KütüphaÂne Bilgisi, Kütahya 1977, 55.11-17 5,9,12, 13,18,22,25:... BERKES, Niyazi; Türkiye' de Çağdaşlaşma, Ank. 1973 l.Baskı SS.47-59 6,29: RIZA, Ahrnet; Batının Doğu Politikasının Ahlaken İflası, Tere: Ziyad Ebüzziya, ist. 1982, SS.119
8,10,11:... ÇARLESON, Edward: ibrahim MüteÂferrika Basımevi ve Bastığı ilk Eserler. Tere: MusÂtafa Akbulut, DTCF Basımevi. Ank. 1979SS.9-15 15,16,17,19:... BERKES, Niyazi; Belleten, Cilt XXVI, Sayı 104, Türk Tarih Kurumu Yay. Ank. 1962 SS. 715-737.
ERGü RBÜZ, Şefik: Matbaacılık Tarihi, izmit, 1947. 55. 19-23
Y-Sirnonf, Aladar: ibrahim Müteferrika; Türkiye'Âde Matbaacılığın banisi, Tere: Faruk Yener. Başbakanlık Yay. No: 14 Ank. 1945.

Muammer Ahmet Şiirleri, İsmail Gül Şiirleri, Seyide Doyran Şiirleri, Abdurrahim Karakoç şiirleri , Ahmed Arif şiirleri , Ahmet Hamdi Tanpınar şiirleri , Ahmet Selçuk İlkan şiirleri , Ahmet Telli şiirleri , Ali Erdinç  şiirleri , Arif Nihat Asya  şiirleri , Asil Mavi şiirleri , Aslan Avşarbey  şiirleri , Aşık Veysel  şiirleri , Ataol Behramoğlu şiirleri , Attila İlhan  şiirleri , Ayfer Yazıcı  şiirleri , Ayhan Yıldırım  şiirleri , Bahattin Karakoç şiirleri , Bahtiyar Vahapzade şiirleri , Bayram Mecit  şiirleri , Bedirhan Gökçe şiirleri , Bedri Rahmi Eyüpoğlu  şiirleri , Behçet Necatigil  şiirleri , Birgül Alp şiirleri , Burcu Seul  şiirleri , Cahit Sıtkı Tarancı  şiirleri , Cahit Zarifoğlu  şiirleri , Can Yücel  şiirleri , Cemal Gören  şiirleri , Cemal Safi  şiirleri , Cemal Süreya  şiirleri , Cengiz Numanoğlu  şiirleri , Cihan Balcıoğlu  şiirleri , Didem Madak  şiirleri , Edip Cansever  şiirleri , Emin Çelimli  şiirleri , Emine Çerçi  şiirleri , Emine Şafak  şiirleri , Ercan Baş  şiirleri , Erdal Ercin  şiirleri , Faruk Nafiz Çamlıbel  şiirleri , Fazıl Hüsnü Dağlarca  şiirleri , Fuzuli  şiirleri , Gaffar Güllü şiirleri , Gelincik  şiirleri , Gülsen Tunçkal  şiirleri , Hacı Kısır şiirleri  , İbrahim Karaçay  şiirleri , İbrahim Sadri şiirleri  , İbrahim Sağır şiirleri , İclal Aydın  şiirleri , İsmail Gül  şiirleri , İsmet Ulaş  şiirleri , Kahraman Tazeoğlu şiirleri , Karacaoğlan şiirleri , Kevser Dostagüler şiirleri  , Küçük İskender şiirleri , Mahmut Çiçekdağı şiirleri , Marlyn Hand şiirleri  , Mehmet Akif Ersoy şiirleri , Mehmet Ali Kalkan şiirleri , Mehmet Çetin şiirleri , Melek Avcı Coşkun şiirleri , Melih Cevdet  şiirleri , Melike Yıldız şiirleri , Mevlana Celalettin Rumi şiirleri , Muammer Ahmet Sağlam  şiirleri , Muharrem Kubat şiirleri , Murat Meral şiirleri  , Mustafa Hebip şiirleri , Muzaffer Tayyip Uslu  şiirleri , Mücahit Şen  şiirleri , Nazım Hikmet Ran  şiirleri , Necip Fazıl Kısakürek  şiirleri , Nur Uygun şiirleri , Nurullah Genç  şiirleri , Orhan Veli Kanık  şiirleri , Ömer Hayyam  şiirleri , Özdemir Asaf  şiirleri , Polat Tek  şiirleri , Rabia Barış şiirleri , Sabahattin Ali şiirleri , Selaattin Çoban  şiirleri , Seyide Cinaloğlu Doyran  şiirleri , Sezai Karakoç  şiirleri , Şevki Dinçal  şiirleri , Tevfik Fikret  şiirleri , Turgut Uyar  şiirleri , Uğur Arslan  şiirleri , Uğur Işılak  şiirleri , Ümit Yaşar Oğuzcan  şiirleri , Yahya Kemal Beyatlı  şiirleri , Yavuz Bülent Bakiler şiirleri , Yavuz Dogan  şiirleri , Yıldız Toksöz şiirleri , Yılmaz Erdoğan şiirleri , Yunus Emre şiirleri , Yusuf Hayaloğlu şiirleri , Zikrettin Karaca şiirleri , Ziya Osman Saba  şiirleri , şiir şiir sokağım şiir türleri şiir sokakta şiir nedir şiire gazele şiir kitapları şiir bilgisi şiir defteri şiir aşk şiir oku şiir yarışması 2018 şiir adam şiir adam live şiir alıntıları şiir adam live instagram şiir antolojisi şiir antoloji şiir akımları şiir atölyesi şiir alp a şiiri a şiir evi a şiiri yavuz bülent bakiler a şiir evi ankara a.şiir solak a şiir sokakta a.kadir şiirleri a köpek şiiri a karakoç şiirleri a ile şiir şiir bilgisi test şiir biter şiir biçimleri şiir başlıkları şiir blog şiir bulmaca şiir bilgisi pdf şiir butik otel şiir blogları b şiiri b keskin şiirleri bayrak şiiri b sesi şiir b harfi akrostiş şiir şiir can yücel şiir cafe şiir cafe ortaköy şiir cemal süreyya şiir cumhuriyeti şiir cahit zarifoğlu şiir çeşitleri şiir can şiir ceketli adam kitabı şiir cemal safi ç şiiri behzat ç şiir behzat ç şiir sözleri gökçenur ç. şiirleri c.süreya şiirleri c ile şiir c.bukowski şiirleri gökçenur ç şiir kitabı c vitamini şiirleri c.zarifoğlu şiirleri şiir çözümleme şiir çözümleme yöntemi şiir çeviri şiir çiçek şiir çok güzel şiir çevirisi şiir çevirileri şiir çözümleme yöntemi nurullah çetin şiir çay ç ile şiir şiir dinletisi şiir dizeleri şiir dergileri şiir duygusal şiir duvarda şiir dünyası sözleri şiir denizi d&r şiir kitapları d.bakır şiiri d ile şiir d&r şiir defteri d madak şiirleri d.günü şiirleri d.bakır şiir sözleri d ali erzincanlı şiirleri d.h. lawrence şiirleri şiir eş anlamlısı şiir ekşi şiir edebiyat şiir en güzel şiir ezberle şiir etkinlikleri şiir edip cansever şiir evi şiir ezberleme şiir eloğlu e şiir kitabı şiirler e ödev şiir e book şiirli e kartlar e müfredat şiiri eş e şiir atatürk'e şiir e güzel şiirler öğretmen e şiir şiir fm şiir fon müziği indir şiir falı şiir fonları şiir fonu şiir fotoğrafları şiir film şiir fotoları şiir festivali f.nietzsche şiirleri f ferruhzad şiirleri f gülen şiirleri f ile şiir f akrostiş şiir necip f şiirleri f ile ilgili şiir melek şiiri f nafiz çamlıbel f n çamlıbel şiirleri ilhan berk f şiiri şiir gibi şiir gözlüm şiir güzel şiir gibi sözler şiir gibi kadın şiir günaydın şiir gemisi şiir gece şiir gecesi ğ şiiri g ile şiir anneler g şiirleri ğ akrostiş şiir ğ vitamini şiiri g sesi şiir ğ başlayan şiir g harfi ile şiir ğ ile ilgili şiirler ğ şiir ğüzel şiir öğretmene şiir posta şiir öğretmenler ğünü şiir onur ünlü şiir ğ ile şiir ğ sesi şiir ğ harfi ile şiir şiir hikayeleri şiir hakkında bazı mülahazalar şiir hastanede şiir her yerde şiir hayat şiir hakkında sözler şiir hangi metin grubuna girer şiir hakkında bilgi şiir hangi metinler grubuna girer şiir hasret h şiirist h.ergülen şiirleri atom h şiiri h.cibran şiirleri h ile şiir h harfi şiir h.izgören şiirleri h sesi şiir h nihal atsız şiirleri h ile başlayan şiirler şiir ısmarla şiir ısmarla eylül'ü konuşalım şiir instagram şiir ıhlamurlar çiçek açtığı zaman şiir ılık ılık akıtam şiir ışık şiir ırmak ıhlamur şiir ışıklar şiir ıssız şiir ı şiirler aşk-ı şiir ı ile şiir ı akrostiş şiir ı.ahmet şiirleri bab-ı şiir ı ile başlayan şiirler ı ile ilgili şiirler şiir ingilizce şiir indir şiir ile ilgili sözler şiir isimleri şiir istanbul şiir incelemesi şiir ingilizcesi şiir için fon müzikleri şiir iletişim i şiirler i şiir perisi i şiir sözleri şiir i kamer şiir-i aşk ile şiir şirpençe şiirler i hızırla kırk saat şiir i leyal şiir-i divan şiir jandarmada şiirt jetpa şiir jenerik müzikleri sigir jelatin şiirt jöh şiir janya şiirt judo şiirt jigolo japonca şiir japon şiir türü j ile şiir bay j şiir j.l.borges şiirleri j harfi ile şiir j.j. rousseau şiirleri j ile ilgili şiirler j harfiyle başlayan şiirler şiir konuları şiir kitapları pdf şiir kesitleri şiir karaoke şiir köşesi şiir konusu şiir kısa anlamlı şiir kadın k şiirleri k.iskender şiirleri k.maraş şiirleri k ile şiir k.tazeoğlu şiirleri 555k şiiri bünyamin k şiirleri k.maraş şiir yarışması k.kurultay şiirleri k.tazeoğlu şiir sözleri şiirler şiir lekesi şiir listesi şiir leyla şiir leblebi tozu şiir leyla ile mecnun şiir lirik şiir lise şiir lavinia şiirler kısa satirik l şiir örnekleri l akrostiş şiir l aşk şiirleri l.aragon şiirleri l harfli şiirler atilla ilhan l şiirleri şiir müzikleri şiir mısraları şiir mevlana şiir mavi şiir mektebi ortaokulu nasıl bir okul şiir me şiir mutluluk şiir mektebi iletişim şiir mavisi şiir m.akif ersoy türkiye m şiiri m.mungan şiirleri m harfiyle şiir m akrostiş şiir m.altıok şiirleri m. azad şiirleri türkiye'm şiiri turgut uyar m.akif şiirleri kısa m.ikbal şiirleri şiir ne demek şiir nedir kısaca şiir nasıl okunur şiir nedir özellikleri nelerdir şiir nazım şiir necip fazıl kısakürek şiir nasıl yazılır kuralları şiir ne demek ingilizce n.hikmet şiirleri n.fazıl şiirleri en güzel şiirler n.tevfik şiirleri fatma n şiirleri çetin'in şiir tahlilleri n akrostiş şiir n.kemal şiirleri n aşk şiirleri şiir otel şiir okuyan şiir onedio şiir okuyan erkek şiir okumak şiir okuyan adam şiir okuma kılavuzu şiir orhan veli şiir okulu o şiiri o şiirleri doğuran yalnızlık şairleri öldürür o şiir bitti başka mısra gerekmez o şiiri ahmet haşim o şiir bir daha yazılamaz o şiirler tek başına okunmuyor gel yalvarırım o şiirleri çocuğa yazsaydım o şiir ne demek şiirin o ince küllerini toplayanlar şiir o ki sadece cananını kasteder şiir örnekleri şiir özdemir asaf şiir özellikleri şiir önerileri şiir özlem şiir ödülleri şiir ölçüleri şiir örnekleri kısa şiir ödülleri 2018 şiir özledim ö ile şiir ö harfiyle şiir ö.s.ö şiirleri ö.ç.m şiirleri ö harfi ile şiir akrostiş şiir ö şiir parkı şiir perisi şiir penceresi şiir pdf şiir paylaşım şiir programı şiir parçaları şiir posterleri şiir papatya şiir programları p harfiyle şiir p valery şiirleri p sesi şiir p ile başlayan şiir çeşitleri şiir resimli şiir romantik şiir resmi şiir radyo şiir radyosu şiir resitali şiir rap şiir roots şiir replikleri şiir rastgele r siz şiir r akrostiş şiir r ilgili şiir r t erdogan şiirleri şiir sitesi şiir sokağı şiir sözler şiir sevgiliye şiir sayfası şiir sokakta aşk şiir siteleri s şiiri ş.erbaş şiirleri s.karakoç şiirleri s ile şiir yes şiiri ş akrostiş şiir ş sesi şiir s.ali şiirleri cemal sa şiirleri s.o.s şiiri şiir şiir şiir şarkıları şiir şairleri şiir şekilleri şiir şiir türkiye şiir şantiyede şiir şeklinde fabl şiir şükrü erbaş şiir şekil özellikleri şiir şehri ş ile şiir ş.yahya şiirleri ş 23 nisan şiirleri şiir tahlilleri şiir türleri nelerdir şiir tanımı şiir türleri test şiir turgut uyar şiir tanımları şiir tahlilleri mehmet kaplan şiir temaları şiir t shirt şiirt t.uyar şiirleri t ile şiir t erdoğan şiir 500t şiiri t aşk şiirleri t s eliot şiirleri baki ayhan t şiirleri t.tuğba baş şiirleri şiir uzun şiir umut şiir uygulaması şiir uzun aşk şiir unsurları şiir uzaktan sevmek şiir uyak şiir uyku şiir usta u şiiri ü ile şiir ü harfiyle şiirler hüsrev ü şiirini kim yazmıştır atatürk'ü şiiri ü akrostiş şiir hüsn ü şiir ayın 14 ü şiiri u ile akrostiş şiir şiir üzerine şiir ünlü şiir ümit yaşar oğuzcan şiir üzerine yazılar şiir ülkü ocaklarında şiir üzerine düşünceler suut kemal yetkin şiir ülkü tamer şiir üstadlarımız şiir üzerinde sıfat bulma şiir ünlü şairler ü.y.o şiirleri ü ile ilgili şiirler ü.y.oğuzcan şiirleri şiir ve inşa şiir video şiir ve tefekkür kulübü şiir ve kadın şiir ve zihniyet şiir ve inşa türü şiir vatan şiir ve sözler şiir ve şair şiir ve gelenek v şiir v ile şiir v.hugo şiirleri v sesi şiir orhan v şiirleri v for vendetta şiir v for vendetta şiiri remember v harfi ile şiir aga b v şiirbaz - ondan oldu zaar sözleri şiir yarışmaları şiir yazmak şiir yazarları şiir yaz şiir yazma şiir yarışması 2019 şiir yürek şiir yarışmaları 2018 y faktörü şiiri y kemal şiirleri y.odabaşı şiirleri y'ol şiiri y.emre şiirleri y başlayan şiirler y ile ilgili şiirler y harfi ile şiir y 23 nisan şiirleri akrostiş şiir y harfi şiir zamanı şiir zaman şiir zarifoğlu şiir zıt anlamlısı şiir ziya paşa şiir zindandan mehmete mektup şiir ziya gökalp şiir zulmü alkışlayamam şiir zeynep şiir zeytin z özger şiirleri z ile şiir z raporu şiir z akrostiş şiir a ve z şiiri a.c.z şiirleri z ile ilgili şiirler şiir 0 6 yaş 01 şiir 00 00 şiir 0 kasım şiirleri 0 kasımla ilgili şiir şiir 10.sınıf şiir 1 kıta şiir 1000kitap şiir 15 temmuz şiir 1.sınıf şiir 15 temmuz kısa şiir 19 mayıs şiir 10 kasım şiir 12. sınıf dil ve anlatım şiir 18 mart çanakkale şiirler 1 kıtalık şirinler 1 1 mayıs şiirleri 1.sınıf şiirleri kısa kaldırımlar 1 şiiri 1. sınıf şiirleri 2 kıtalık 1 kıtalık şiirler doğa 1 kıtalık şiirler ve şairleri 1 kıtalık şiir örnekleri şiir 2018 şiir 2 kıtalık şiir 2. sınıf şiir 29 ekim şiir 23 nisan şiir 29 ekimle ilgili şiir 29 ekim cumhuriyet bayramı şiir 2 satır şiir 2017 şiir 23 nisanla ilgili 2 şiiri şiirler 2 kıtalık şiir 2 kıta şiirler 2 kıtalık aşk şiirler 2 sınıf için dağ 2 şiir 2 kıtalık şiirler doğa 2 kıtalık şiir örnekleri şiir 365 şiir 3 kıtalık şiir 3. sınıf şiir 30 ağustos şiir 35 yaş şiir 3 kıtalık aşk şiir 3 kıtalı şiir 30 tane şiir 33 kurşun şiir 30 yaş 3 şiir anlayışı şiirler 3 kıtalık şirinler 3 şiirler 3 kıtalık kısa 3. şahsın şiiri 3 kıtalık şiirler edebiyat 3.sınıf şiirleri 2 kıtalık şiir 4 kıtalık şiir 4 lük şiir 4. sınıf şiir 40 yaşındasın şiir 4 kıtalık aşk şiir 4 mısradan oluşan her bölümüne ne denir 40 şiir 40 şair 40 şiir ve bir şiirler 4 kıtalık ünlü şairlerden 40 şiir 40 şair pdf 4 şiir 1 şehir şiirler 4 kıtalık şiirde 4'lük nedir şiirler 4 mısralık şiirdeki 4 satıra ne denir şiirler 4 5 kıtalık şiir 5. sınıf şiir 5 kıtalık şiir 5 sınıf konu anlatımı şiir 500 şiir 5n1k 555k şiir 5 şiir biçim ve içerik yönünden incelenmesi 571 şiir 5 şiir türü 50 şiir 50 şair 5 şiiri biçim ve içerik olarak inceleme 5 şiirin incelenmesi şiirler 5 kıtalık şiirde 5 mısraya ne denir 5 hececilerin şiir ve sanat anlayışı 5 kıtalık şiirler necip fazıl kısakürek şiir 6. sınıf şiir 6 kıtalık şiir 6 ekim 6 şiir türü şiir türleri 6. sınıf şiir bilgisi 6. sınıf şiir türleri 6.sınıf test şiir bilgisi 6. sınıf test şiir türleri 6. sınıf tonguç akademi şiirler 6.sınıf şiirler 6 kıtalık 6.sınıf şiirleri türkçe dersi 6. sınıf şiir örnekleri 6. sınıf şiir bilgisi çalışma kağıdı 6.sınıf şiir bilgisi 6.sınıf şiir bilgisi test 6.sınıf şiir türleri test şiir 7.sınıf şiir 7 güzel adam şiir 7 kıta 724 şiir şiirler 7 kıtalık 724 şiir neden kabul edilmedi 7 kıtalık şiir şiir türleri 7. sınıf şiir türleri 7.sınıf test şiir bilgisi 7. sınıf testleri 7 şiiri şiirde 7 hececiler kimlerdir şiirler 7. sınıf 7 heceli şiirler 7. sınıf şiir bilgisi test soruları 7.sınıf şiir türleri 7.sınıf şiir bilgisi 7.sınıf şiir türleri test şiir 8.sınıf şiir 8 kıta şiir 8 mart 8 şiir 80 sonrası şiir 835 şiir şiir bilgisi 8. sınıf şiir türleri 8. sınıf test şiir bilgisi 8. sınıf test almanca şiir 8 kıtalık 8 şiiri şiirler 8 kıtalık 8 heceli şiirler 8.sınıf şiir bilgisi 8 satırlık şiirler 8.sınıf şiir türleri test 8. sınıf şiir bilgisi test 8 sınıf şiir bilgisi çalışma kağıdı şiir 9.sınıf şiir 9. sınıf edebiyat şiir 9. sınıf test şiir 9 sınıf ders notları 90lar şiir şiir türleri 9. sınıf şiir türleri 9.sınıf edebiyat şiir gelenekleri 9.sınıf şiir bilgisi 9. sınıf test şiir türleri 9. sınıf test 9 şiiri 9.sınıf şiir türleri 9 eylül şiirleri 9.sınıf şiir bilgisi çalışma kağıdı 9. sınıf şiir örnekleri 9.sınıf şiir inceleme örnekleri
 

Çevrimdışı вαşκαп

  • Özel Üye
  • *
  • İleti: 20356
  • Rep 1300
Ynt: Bizde Matbaa ve Gizlenen Gerçekler
« Yanıtla #1 : Ekim 15, 2017, 03:40:30 ÖS »
Emeğine Yüreğine Sağlık
 

Çevrimdışı Özgür Kız

  • Özel Üye
  • *
  • İleti: 21541
  • Rep 3950
Ynt: Bizde Matbaa ve Gizlenen Gerçekler
« Yanıtla #2 : Ekim 01, 2018, 11:20:19 ÖÖ »
 eys
 

 

Related Topics

  Konu / Başlatan Yanıt Son İleti
2 Yanıt
1206 Gösterim
Son İleti Ekim 01, 2018, 10:55:55 ÖÖ
Gönderen: Özgür Kız
2 Yanıt
1104 Gösterim
Son İleti Haziran 19, 2018, 01:54:03 ÖS
Gönderen: Özgür Kız
0 Yanıt
579 Gösterim
Son İleti Eylül 04, 2018, 02:54:43 ÖS
Gönderen: Özgür Kız